Roeien met één riem

Dit boek geeft een kritische beschouwing van de onderwijsvernieuwingen zoals die vanaf het begin van de vorige eeuw tot nu toe hebben plaats gevonden. Duidelijk wordt waarom de meest recente vernieuwingen niet hebben bijgedragen aan kwaliteitsverbetering. Onderwijskundige ideologieën hebben de afgelopen jaren de discussie rond onderwijsinnovatie te veel gedomineerd: er wordt zelfs gesproken van een nieuwe schoolstrijd.

De analyse van een succesvolle casus uit het bedrijfsleven laat zien dat het onderwijs de neiging heeft aspecten van bedrijfsvoering over te nemen die niet passen bij het eigene van een onderwijsinstelling. Duidelijk wordt dat onderwijsinnovatie alleen mogelijk is, wanneer er een paradigmashift plaats vindt. De koppeling van een uniform onderwijsaanbod aan een vastgestelde verwerkingstijd moet worden los gelaten en plaats maken voor een adequaat, gedifferentieerd aanbod waarbij de mogelijkheid tot individuele begeleiding structureel is ingebouwd. Het gevolg is dat het onderwijssysteem moet worden geflexibiliseerd.

Onderwijsinnovatie kan echter alleen succesvol zijn, wanneer die plaats vindt op meso-niveau. De directie van de school is daarom direct verantwoordelijkheid voor de onderwijsinnovatie en de daarmee samenhangende kwaliteitsbewaking. Dit stelt hoge eisen aan zowel de directie als de leraren; eisen waaraan nog niet wordt voldaan. Daarom is professionalisering nodig; in de betreffende hoofdstukken wordt aangegeven op welke aspecten deze professionalisering zich moet richten. De randvoorwaarden voor innovatie zijn gezien de recente ontwikkelingen contra-productief: schaalvergroting heeft geleid tot een beheerscultuur met een daarmee samenhangende stijl van leiding. Wat nodig is een "groeicultuur" en een daarmee samenhangende stijl van leiding geven.
Ook aanpassing van regelgeving en bekostigingssystematiek is dan ook noodzakelijk voor een succesvolle onderwijsinnovatie. Ik hoop met dit boek een nieuwe impuls te geven aan de discussie over onderwijsinnovatie. Dit is nodig omdat het er op lijkt dat allerlei maatregelen die worden voorgesteld eerder gericht zijn op restauratie dan op innovatie van het onderwijs.