De rangeerfouten van Harari

In het NRC van woensdag 5 februari waarin werd teruggekeken naar het interview met Harari, werd de bekende historicus vergeleken met een denderende locomotief. Tijdens het interview, afgenomen door Adriaan van Dis, nam Harari af en toe een verkeerde wissel en kwam daardoor op een verkeerd spoor terecht.

Zijn stelling dat wij niet meer zijn dan “hackbare beestjes” beargumenteerde hij door te verwijzen naar de grote hoeveelheid gegevens die van ons bekend zijn via bijvoorbeeld Facebook en Instagram. Bovendien kunnen allerlei gegevens worden opgeslagen met behulp van sensoren, microfoons, camera’s en smartphones. Al deze gegevens kunnen met behulp van kunstmatige intelligentie worden geanalyseerd, zodat een computer beter kan aangeven welke baan of partner bij ons past dan wijzelf. Toegegeven: allerlei gegevens over de buitenste schil van onze persoonlijkheid liggen vast in databanken en kunnen worden gehackt. Dat geldt echter niet voor de kern van onze persoonlijkheid. Vanuit de neurowetenschap is immers bekend dat al onze ervaringen inclusief de bijbehorende gevoelens liggen opgeslagen in verschillende delen van ons brein.  Ook al zou het ooit mogelijk zijn om zelfs onze hersenactiviteiten te hacken, dan nog zou alleen zichtbaar worden welke delen van ons brein actief zijn. Op welke inhoud die hersenactiviteiten betrekking hebben, blijft vooralsnog verborgen. Als bijvoorbeeld de amygdala erg actief is, verwijst dat naar sterke emoties. Welke emoties dat zijn blijkt niet uit een hersenscan; hierop is dus niet te zien of iemand terugdenkt aan een hevige ruzie met zijn partner of intens geniet van mooie muziek. Zolang niet helemaal duidelijk is op welk wijze gedachten en gevoelens worden getransformeerd in chemische processen en vervolgens worden vastgelegd in ons brein, geloof ik niet dat wij “hackbare beestjes” zijn.

Een andere “wisselfout” maakt Harari wanneer hij betoogt, dat het in de lijn der verwachting ligt, dat er in de toekomst nieuwe soorten sapiëns zullen ontstaan. We zijn geneigd te denken dat wij de enige mensensoort zijn. Dat is niet zo, stelt Harari verwijzend naar de neanderthaler. Interessant is de argumentatie die hij hanteert om het ontstaan van een nieuwe sapiënssoort te onderbouwen. Dat zou het gevolg zijn van de twee revoluties die zich op dit moment voltrekken: de biotechnische en de datatechnische revolutie. Omdat de gevolgen ervan elkaar wederzijds beïnvloeden spreekt hij van ‘twin revolution’.Hij waarschuwt terecht dat hierdoor de verschillen tussen bijvoorbeeld arm en rijk alsmaar groter zullen worden. Dat dat echter zal leiden tot een geheel andere mensensoort lijkt me onwaarschijnlijk.